Wilno

Stopiony jakby w jedną całość z Kaplicą Ostrobramską i tak ściśle związany z nią losowo kościół św.Teresy uważany jest za "najszlachetniejszy pomnik kwitnącego baroku w Wilnie". Jego powstanie w ogromnej mierze zawdzięczać należy przybyłym do Wilna w 1626 roku OO.Karmelitom bosym. Na nadanej przez Radnego miasta Wilna Ignacego Dubowicza parceli przy Ostrej Bramie ojcowie karmelici wznieśli w krótkim czasie drewniany kościółek, w którym już w 1627 roku odprawili pierwsze nabożeństwo. Następnie, dzięki poparciu króla Władysława IV i podkanclerzego litewskiego Stefana Krzysztofa Paca, który był fundatorem budowli, zakonnicy wznieśli w latach 1635-1650 (przy wcześniej zbudowanym klasztorze), przepięknej urody barokowy kościół. W 1650 roku biskup wileński Jerzy Tyszkiewicz poświęcił kościół pod wezwaniem św. Teresy. Twórcą projektu kościoła, zdaniem historyków, był prawdopodobnie architekt królewski, Włoch Constantino Tencalla. Szczególną ozdobą świątyni jest monumentalna dwukondygnacyjna fasada, którą architekt stworzył zgodnie z najpiękniejszymi wzorcami baroku włoskiego. Potwierdzeniem tego jest jej podobieństwo do słynnej świątyni II-Gesu. Cokół na całej szerokości fasady wykonany jest z piaskowca szwedzkiego. Kolumny portalu, obramowanie drzwi i okien, balkon w górnej kondygnacji, dwie piramidy wraz z piedestałami i kulami, dwa lichtarze i herb Paców z koroną zostały wykonane częściowo z granitu, częściowo z marmuru. Biorąc pod uwagę cenę tego typu materiałów oraz ogromne trudności i koszty wiążące się z jego sprowadzaniem, przyznać należy fundatorowi, że rzeczywiście „wielkim kosztem” Stefan Pac przyczynił się do powstania tej budowli sakralnej. Był to iście magnacki gest, godny Paca. W układzie swym kościół jest trzynawowy, o typie bazylikowym. Kościół posiada dwie kaplice: bogatą kaplicę Pociejów oraz kaplicę Matki Boskiej Dobrej Rady. Potomek magnackiego rodu, Michał Pociej, w 1783 roku uzyskał pozwolenie od karmelitów na budowę kaplicy z prawej strony fasady kościoła. W bogatej kaplicy w stylu przejściowym od rokoka do klasycyzmu umieszczone zostały groby rodziny Pociejów. Jedyną prywatną w kościele kaplicę zdobi piękna kopuła w kształcie mitry wielkoksiążęcej, od ulicy Ostrobramskiej umieszczona została tablica erekcyjna z herbem Pociejów. Najazd moskiewski na Wilno w 1655 roku, najazd szwedzki w 1702 roku, pożary w 1706 i 1760 latach nie oszczędziły świątyni, zniszczone zostało całe wnętrze kościoła. Ocalał jedynie ołtarz główny i część obrazów. W latach 1760- 1764 kościół został przebudowany, a oblicze jego wnętrza zajaśniało uśmiechem rokoka: Przez profuzję motywów nieprzeliczalnych i nieuchwytnych, przez natchnione figury świętych i lecących aniołów, przez chmury i promienie boskiej glorji stawały się one jakimś architektonicznym hymnem, przedziwnym wyrazem ekstazy. (Wł. Tatarkiewicz) Kościół św. Teresy zdobi osiem ołtarzy, większa liczba ołtarzy (ze zrozumiałych względów) właściwa była dla kościołów należących do zakonów. Ołtarz główny zdobi obraz "Matka Boska z Dzieciątkiem i św. Kazimierzem" pędzla Szymona Czechowicza. Nad nim umieszczony został obraz "Ekstaza św. Teresy"" autorstwa XIX-wiecznego wileńskiego malarza Kanuta Rusieckiego.